Dört Kapı Kırk Makam düstüru ile (ilkeleşen) insanı “İnsan-ı Kamil” (olgun insan) olmaya taşıyan ilkeleri Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli tespit etmiştir. Bu ilkeler aşama aşama olup insanı olgunluğa götürür. Ulu Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli bunları şöyle özetlemiştir: “Kul, Tanrı’ya Kırk Makam’da erer.. ulaşır.. ve dost olur.

Sırayla Şeriat, Tarikat, Marifet ve Sırr-ı Hakikat olan bu kapıların her birinin 10 makamı vardır.

Her Can bu dört kapı (Çar, Bab – İlim Şehr’ine giren kapı) ve bu dört kapı içinde kırk makamdan geçerek, ruhunu ve benliğini erdemli hale getirerek İnsan-ı Kamil olur.

 

Dört Kapı şunlardır:

  1. Şeriat
  2. Tarikat
  3. Marifet
  4. Hakikat

Her kapının on makamı vardır:

 

Şeriat kapısının makamları:

  1. İman etmek,
  2. İlim öğrenmek
  3. İbadet etmek
  4. Haramdan uzaklaşmak
  5. Ailesine faydalı olmak
  6. Çevreye zarar vermemek,
  7. Peygamberin emirlerine uymak
  8. Şefkatli olmak
  9. Temiz olmak
  10. Yaramaz işlerden sakınmak

 

Şeriat Kapısı’nı ve makamlarını şöyle özetleyebiliriz:

Kendi öz benliğini kötülükten arıtmayan, gelişmemiş, olgunlaşmamış insanın, din kuralları ve yasalar zoruyla eğitilmesi, kişilere ve topluma zarar verecek hareketlerde bulunmasına meydan verilmemesidir.

 

Tarikat kapısının makamları

  1. Tövbe etmek
  2. Mürşidin öğütlerine uymak
  3. Temiz giyinmek
  4. İyilik yolunda savaşmak
  5. Hizmet etmeyi sevmek
  6. Haksızlıktan korkmak
  7. Ümitsizliğe düşmemek
  8. Ibret almak
  9. Nimet dağıtmak
  10. Özünü fakir görmek

 

Tarikat kapısını ve makamlarını şöyle özetleyebiliriz:

İnsanın kendi öz iradesiyle hiç bir dış zorlama olmadan her türlü kötülüğü benliğinden kovabilmesi, elinden gelebilecek tüm iyilikleri hiç kimseden esirgememesi aşamasıdır.

 

Marifet kapısının makamları

  1. Edepli olmak
  2. Bencillik, kin ve garezden uzak olmak
  3. Perhizkârlık
  4. Sabır ve kanaat
  5. Haya
  6. Cömertlik
  7. İlim
  8. Hoşgörü
  9. Özünü bilmek
  10. Ariflik

 

Marifet kapısını ve makamlarını şöyle özetleyebiliriz:

Duygu ve ilimde en yüksek düzeye ulaşmak, tanrısal sırları fark etmektir.

 

Hakikat kapısının makamları

  1. Alçakgönüllü olmak
  2. Kimsenin ayıbını görmemek
  3. Yapabileceğin hiçbir iyiliği esirgememek
  4. Allah’ın her yarattığını sevmek
  5. Tüm insanları bir görmek
  6. Birliğe yönelmek ve yöneltmek
  7. Gerçeği gizlememek
  8. Manayı bilmek
  9. Tanrısal sırrı öğrenmek
  10. Tanrısal varlığa ulaşmak

Hakkı görmek, zaman ve mekân üstü Tanrısal Dem’in kudreti içinde Devr-i Alem’e dönmektir.